IT-SELF Małgorzata Osipczuk, www.it-self.pl, www.terapia-par-wroclaw.com

Portal Pomocy Psychologicznej

E-book
Psychoterapia po ludzku

Stowarzyszenie INTRO

E-book
E-pomoc
Psychologiczna pomoc w Internecie
teoria i praktyka

Stowarzyszenie INTRO

Programy pomocy

Artykuły

Piątek 19 kwietnia 2024

Wszystkie artykuły...

Artykuły

Znaczenie tolerancji i asertywności w prawidłowym funkcjonowaniu społecznym młodzieży

Autor: Maria Jolanta Długozima

Źródło: www.psychotekst.pl

Znaczenie tolerancji i asertywności w prawidłowym funkcjonowaniu społecznym młodzieży.

referat opracowała: Maria Jolanta Długozima- psycholog Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej Nr 2 w Łomży

Znaczenie tolerancji i asertywności jako pożądanych kompetencji społecznych pragnę omówić w szerszym kontekście kształtowania umiejętności życiowych. Co to są umiejętności życiowe (społeczne)? Termin jest różnie definiowany. Według WHO są to umiejętności, umożliwiające człowiekowi pozytywne zachowania przystosowawcze, dzięki którym może sobie skutecznie radzić z zadaniami (wymaganiami) i wyzwaniami w codziennym życiu. Termin ten odnosi się do umiejętności (kompetencji) psychospołecznych. Po ukazaniu się w Polsce książek Daniela Golemana: "Inteligencja Emocjonalna" i "Inteligencja emocjonalna w praktyce", termin inteligencja emocjonalna jest chętnie używany do określenia umiejętności (kompetencji) społecznych. Wyróżnienie inteligencji emocjonalnej stało się bardzo popularne w związku z coraz większą świadomością, że człowiek jest całością w sensie fizjologicznym, duchowym i psychicznym. Wcześniejsze, klasyczne rozumienie pojęcia inteligencja odnosiło się wyłącznie do aktywności umysłowej człowieka. Musiało się zatem zrodzić się pytanie, dlaczego osoby z wysokim IQ wcale nie muszą osiągnąć sukcesu życiowego, zawodowego, społecznego, a niektóre osoby o przeciętnym IQ osiągają ten sukces? Przyczyną tego stanu rzeczy są różnice w posiadanych kompetencjach społecznych lub używając terminologii Golemana różnice w IE (inteligencji emocjonalnej)

W kontekście powyższych rozważań chciałabym skupić uwagę na pojęciu "asertywność", rozumianym jako umiejętność pełnego, bezpośredniego, stanowczego i spokojnego wyrażania swoich uczuć, poglądów i postaw wobec innych osób, w sposób respektujący uczucia, poglądy i postawy tych osób. W skład umiejętności asertywnych wchodzą zachowania mające na celu:

obronę swoich praw
wyrażanie uczuć negatywnych
wyrażanie uczuć pozytywnych
przyjmowanie opinii innych osób, w tym krytyki
asertywna odmowa
asertywna prośba
reakcja na własne poczucie winy i krzywdy

Zachowanie asertywne różni się od zachowania agresywnego, oznacza bowiem korzystanie ze swoich praw bez naruszania praw innych osób. Różni się też od zachowania uległego, zakłada bowiem działanie zgodne z własnym interesem oraz stanowczą obronę siebie i swoich praw. Zarówno w przypadku uległości, jak i agresji możemy mówić o braku szacunku: w przypadku uległości- do samego siebie, w przypadku agresji- do innych osób. Znaczenie umiejętności bycia asertywnym w odniesieniu do codziennych wyborów młodzieży trudno przecenić. Pomaga ona skutecznie odmawiać w sytuacjach zagrożeń: asertywne odmawianie używania alkoholu i innych środków odurzających, podejmowania wczesnej inicjacji seksualnej, uczestniczenia w aktach wandalizmu, przemocy. Zachowań asertywnych uczy się młodzież i dorosłych w ramach treningu. To skuteczna metoda wyposażania jednostki w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach, poprawy relacji z otoczeniem, utrzymania pozytywnego obrazu własnej osoby, zachowania poczucia godności. Człowiek asertywny posiada umiejętność rozwiązywania wielu problemów osobistych z pożytkiem dla własnego rozwoju i rozwoju innych. Kształtowanie zachowań asertywnych może być skutecznym środkiem w walce z wszechobecną agresją, zarówno w obronie ofiary agresji, jak też w terapii osób będących agresorami.

Kolejnym wyznacznikiem kompetencji społecznych jest tolerancja, rozumiana jako wyrozumiałość i akceptowanie inności. Człowiek tolerancyjny to taki, który szanuje odmienne przekonania, wierzenia, upodobania, preferencje, zwyczaje. To ktoś pozbawiony uprzedzeń, także względem odmiennego u innych wyglądu zewnętrznego i sposobu bycia. Uprzedzenie to wroga postawa wobec jakieś grupy ludzi różniącej się od nas czymś, co wydaje się nam istotne. Podstawą każdego uprzedzenia jest zawsze nieuzasadnione, nieuprawnione uogólnienie (tzw. stereotyp myślowy)- czyli przypisywanie każdej osobie z danej grupy objętej uprzedzeniem identycznych cech osobowości np.: "Żydzi szybko potrafią robić majątek", "Wszyscy rudzi są fałszywi", "Chłopi są uparci i nic ich nie przekona", a w obecnych czasach np. "Wszyscy politycy kłamią i są złodziejami".

Brak tolerancji (nietolerancja) zaostrza konflikty społeczne, antagonizuje członków grupy społecznej. Nietolerancja może prowadzić do zdarzeń wymykających się spod kontroli i przynoszących tragiczne skutki np. pogrom Żydów, pogrom Cyganów. W odniesieniu do sytuacji szkolnej nietolerancja nasila zachowania aspołeczne uczniów, prowadzi do zaostrzenia konfliktów, wzrostu poziomu agresji. Nietolerancja dla "odmienności" kolegi, koleżanki np. z powodu wyglądu, niepełnosprawności, odmiennego stylu ubierania, może prowadzić do sprowadzenia "odmiennej osoby" do pozycji "kozła ofiarnego". Rodzice i wychowawcy powinni więc uczynić wszystko, aby uczyć dzieci tolerancji poprzez:

zachęcanie i pomoc w staraniach lepszego poznania innych
rozwijanie umiejętności aktywnego słuchania
zachęcanie do współpracy
rozwijanie empatii (współodczuwania)
wskazywanie błędów mogących pojawić się w spostrzeganiu innych np. tzw. pierwsze wrażenie, zbytnie uogólnianie, rzutowanie swoich negatywnych emocji na drugą osobę

Potrzeba kształtowania i rozwijania kompetencji społecznych, wykazana na przykładzie znaczenia tolerancji i asertywności w prawidłowym funkcjonowaniu młodzieży, uprawnia do stwierdzenia, że w obecnym systemie edukacji niezbędne jest nie tylko wdrażanie programów i działań prowadzących do rozwoju poznawczego (intelektualnego) ucznia, ale także jego inteligencji emocjonalnej.