IT-SELF Małgorzata Osipczuk, www.it-self.pl, www.terapia-par-wroclaw.com

Portal Pomocy Psychologicznej

E-book
Psychoterapia po ludzku

Stowarzyszenie INTRO

E-book
E-pomoc
Psychologiczna pomoc w Internecie
teoria i praktyka

Stowarzyszenie INTRO

Programy pomocy

Artykuły

Piątek 19 kwietnia 2024

Dźwiękiem po życie
wykorzystanie muzyki i muzykoterapii do pomocy osobom zagrożonym samobójstwem - Cz. 1

Źródło: www.psychotekst.pl

Kiedy życie wydaje ci się nie do zniesienia i myślisz o samobójstwie, możesz uzyskać pomoc i wsparcie w zmaganiu się ze swoimi trudnościami poprzez wykorzystanie muzyki i muzykoterapii jako jednej z form wspomagania specjalistycznego leczenia. Możesz pracować zarówno pod okiem wykwalifikowanego terapeuty, jak i w pewnym stopniu samodzielnie, przy znajomości odpowiednich, przedstawionych w artykule zasad.

Czym jest muzykoterapia?

Jest to forma terapii, wykorzystująca muzykę jako środek, którym można oddziaływać na ciało i psychikę człowieka¹. Nie jest ona samodzielną metodą leczenia, ale je wspomaga. Jej zaletą jest fakt, że wiele osób lubi muzykę, lubi słuchać piosenek, niektórzy lubią śpiewać, niektórzy potrafią grać na instrumentach, niektórzy lubią tańczyć. Dzięki temu, uczestnicząc w zajęciach muzykoterapii łączy się przyjemność z oddziaływaniem prozdrowotnym.
Profesjonalna muzykoterapia wymaga nauki i specjalnego przygotowania akademickiego, gdzie specjalista uczy się prowadzić zajęcia odpowiednio przygotowane i dopasowane do konkretnego celu terapeutycznego. Jednak w nieprofesjonalnej formie każdy może zastosować wobec siebie lub kogoś muzykę o charakterze zbliżonym do muzykoterapii. Warto jednak wiedzieć, na co zwracać uwagę w związku z muzyką i jak może ona wpłynąć na człowieka myślącego o zabiciu siebie.

Negatywny wpływ muzyki na psychikę człowieka

Każdy człowiek ma naturalną tendencję do wybierania utworów, jakie słucha, zbliżonych do swojego nastroju. To powoduje, że kiedy jesteś w obniżonym nastroju, smutny, melancholijny, zazwyczaj słuchasz podobnej muzyki do swojego samopoczucia, często nieświadomie pogłębiając u siebie stan smutku i beznadziejności. Kiedy jesteś w depresyjnym nastroju, pogorszyć go może muzyka, w której powtarzają się stałe rytmy ze stałą, mało zmieniającą się melodią² (np. "Śmierć Azy" E. Griega). Istnieje wiele piosenek, których treść nawiązuje do odebrania sobie życia i przekazuje, jak okropny jest świat, jak ciężkie jest życie, pełne samotności, niesprawiedliwości i beznadziejności. Wsłuchując się w pesymistyczną treść i słuchając "dołującej" muzyki, będzie ci trudno zmienić swoje negatywne nastawienie do życia² . Warto pamiętać jednak, że twój stan jest przejściowy, że jeżeli go przetrwasz, dasz sobie szansę i skorzystasz z pomocy, twoje spojrzenie na trudną sytuację może się zmienić. „Dołująca” muzyka niestety ci w tym nie pomoże.

Kilka słów związanych z pozytywnym wpływem muzyki na osoby myślące o samobójstwie lub, które przeżyły nieudaną próbę:

"Muzyka wyciągnęła mnie z niebytu. Muzyka uratowała mi życie"
"myśli o śmierci i niebycie powracają (...) próbuję się (...) wyciszać muzyką jeśli potrzebuję wyciszenia lub puszczam sobie jakieś żywe i wesołe kawałki"⁶.
"Ten czas był najtrudniejszym okresem bo nawiedziła mnie wtedy depresja, próby samobójcze i choroba. Co mi pomogło to znieść? Oczywiście twórczość TATU. Jestem im za to dozgonnie wdzięczny... Gdybym ich wtedy nie miał, teraz by mnie nie było, bo pomogły mi one [piosenki] myśleć"⁷.
Erwin Ringel cytuje wypowiedź Artura Rubinsteina, który po nieudanej próbie samobójczej powiedział: "(...) pozbawiony resztki sił, długi czas gorzko płakałem (...) pokuśtykałem do fortepianu i wypłakiwałem się (...) za pośrednictwem muzyki. Muzyko, (...) ty właśnie tamtego (...) dnia przywróciłaś mnie życiu!"⁵.

W jaki sposób muzykoterapia może wspomóc psychoterapię i jakie są zalety łączenia obu form terapii

Przede wszystkim podstawą muzykoterapii są różne szkoły psychoterapeutyczne, stąd możliwość realizowania podobnych celów w obu terapiach i wzajemnego się ich uzupełniania³. Może się bowiem zdarzyć, że osoba myśląca o samobójstwie nie powie tego psychologowi, natomiast w swoich skojarzeniach i wyobrażeniach do muzyki może ujawnić swoje myśli i plany (i odwrotnie). Muzykoterapia może wspierać psychoterapię, potęgować jej efekty, jak również uzupełniać ją i wzbogacać wartościowymi, często nowymi informacjami, zdobytymi podczas spotkań terapeutycznych⁴.

Dobrze, żeby muzykoterapeuta mógł mieć kontakt z twoim terapeutą i żeby mogli wspólnie ustalić, co będzie dobre dla ciebie i jaki cel chcecie osiągnąć. Wówczas możesz pracować nad pewnymi swoimi trudnościami i przeżyciami ze zdwojoną siłą. Być może pewne rzeczy będzie ci łatwiej omówić i przeżyć rozmawiając z psychologiem, a pewne rzeczy łatwiej będzie ci odegrać za pomocą instrumentu (są to proste instrumenty, na których każdy potrafi zagrać), czy wyrazić śpiewem, ruchem, wyobrażeniami do utworów, improwizacją. Zdarza się, że czasem łatwiej (zwłaszcza na początku) coś zagrać, zatańczyć, czy zaimprowizować, niż powiedzieć. Możliwe, że na muzykoterapii przypomnisz sobie lub przeżyjesz coś, co chciałbyś omówić później ze swoim terapeutą albo na terapii zdarzy się coś, co będziesz chciał przeżyć słuchając specjalnie przygotowanej do tego muzyki.

Charakterystyczne przeżycia i zachowania osób skłonnych do podjęcia próby samobójczej⁵:

Poczucie beznadziejności i braku wyjścia ze swojej trudnej sytuacji
Sztywne, ograniczone myślenie, nieumiejętność zauważania różnych wyjść z obecnej sytuacji
Osłabienie lub wycofanie się z kontaktów z ludźmi
Poczucie braku czegoś, co stanowiło wcześniej ważną wartość, co było istotne w życiu
Zahamowanie agresji i nieprzyjemnych uczuć (złości, gniewu, nienawiści, urazy), nie wyrażanie ich i "duszenie w sobie", co sprzyja ich narastaniu wewnątrz człowieka i skierowaniu na siebie w postaci samookaleczenia lub samobójstwa.

Stan, w którym rozważa się możliwość popełnienia samobójstwa jest niebezpieczny i specyficzny. Jego specyfika polega na tym, że nie widzi się wyjścia ze swojej sytuacji, możliwości poradzenia sobie z "górą" emocji i chce się uciec od życia i stawienia czoła trudnościom. Można jednak konstruktywnie rozwiązać trudną sytuację, zwracając się po pomoc (czasem wystarczy rozmowa) do zaufanych osób lub do specjalisty. W ciężkich chwilach może także pomóc muzyka, śpiew, taniec, lecz ważne jest, aby nie pozwolić sobie na bycie samemu, bez wsparcia. Kiedy myślisz o swojej śmierci, warto skorzystać z kontaktu z terapeutą (czasem też potrzebne mogą być leki), jak również z zajęć muzykoterapeutycznych. Dzięki temu, uczęszczając na kompleksową, wielostronną terapię, łatwiej może być ci poradzić sobie z tym, co powoduje, że życie przestaje być dla ciebie wartościowe. Jeżeli lubisz muzykę i chciałbyś podjąć trud dania sobie szansy na rozwiązanie trudności i zmianę swojego podejścia do nich, oprócz terapii możesz razem z muzykoterapeutą znaleźć muzykę (lub inną formę muzycznej aktywności), która może ci pomóc w trudnych chwilach.

Co możesz zyskać dzięki muzykoterapii:

możesz nauczyć się wyrażania emocji za pomocą instrumentów (gdy np. zbyt trudne jest ich nazywanie lub mówienie o nich), skojarzeń do muzyki, ruchu i bezpośrednio, bez konsekwencji, w bezpiecznej atmosferze
możesz dzięki rozmowie po wysłuchaniu utworów i poznaniu skojarzeń innych osób (jeżeli to zajęcia grupowe) spróbować spojrzeć na pewne sprawy w różnych aspektach, wielowymiarowo, mniej beznadziejnie
podczas zajęć grupowych możesz się przekonać, że są osoby dla ciebie życzliwe, lubiące cię, którym na tobie zależy
możesz spróbować pewne trudne dla ciebie sytuacje "odegrać" z kimś na instrumentach i uczyć się radzić sobie z nimi
możesz nauczyć się radzenia sobie z narastającym napięciem, stresem poprzez techniki relaksacyjne, wyciszające
możesz za pomocą muzyki, wspólnie z terapeutą, z grupą poszukać czegoś, co byś chciał, co jest dla ciebie ważne, odnaleźć swoje mocne strony
możesz nauczyć się zauważania związku między twoim spostrzeganiem sytuacji, przeżywaniem emocji i zachowaniem
poprzez naukę wizualizacji możesz zobaczyć, że masz wpływ na swoje życie i zmiany w nim zależą od ciebie.

Jak sam możesz wykorzystać muzykę, aby poczuć się lepiej:

Zwracaj uwagę na to, jakiej muzyki słuchasz. Spróbuj wprowadzić w niej choć małą zmianę i wybrać muzykę nieco żywszą (nie musi być bardzo żywa), bardziej optymistyczną, ze zmieniającą się melodią
kiedy słyszysz piosenkę o przygnębiającej treści, postaraj się ją wyłączyć i znaleźć piosenkę bardziej neutralną. Jeżeli zauważysz, że w każdej treści dopatrujesz się smutnych interpretacji (czegoś na niekorzyść życia), spróbuj zastanowić się, jak by odbierała tą treść osoba nie myśląca o śmierci (możesz sobie wypisać twoje pomysły i jej). W razie potrzeby możesz poprosić kogoś bliskiego, kto czuje się inaczej niż ty i zapytać, jak on odbiera treść piosenki
Jeżeli czujesz, że masz w sobie dużo emocji, które narastają i trudno ci z nimi wytrzymać, możesz włączyć muzykę, która cię pobudza i emocjonalnie porusza, spróbować śpiewać jak najgłośniej potrafisz, tańczyć (lub dowolnie się ruszać).

Metody te mogą pomagać i być skuteczne, jednak w sytuacji nasilonych myśli samobójczych nie zastąpią one kontaktu ze specjalistą.